ZOLAUKHA HING PALLUN NA DIN- ZODEI GUOLLAI AH

– Shang Samte

Zo mi lou na lwi na pai ten ‘Nang nu/pa mawng mawng Zo hi mawngmawng vateh. Kahing thei hi. Kang thei na khat um’ , ‘lawm zote hi va the maw?’ ahiei… (blah…..blah ….) ang chi ngai uai?? Hing chi ta le uh bang chin na dawng diei?? Zo nahi naki zuumpi kha ngai ei ? ZO te ding in siam na chia,pil na chia ,maw na chia bang na chia hing ki chi leh na lung a thah diei ??? (A dang dawh thei ding geen ding tampi um nanleh hitan in hunsah phot vai maw???.)

ZO la ate nou ngai thei vangei nasai?? A dangte ngai lou gil lou ka chi na hilou in tam a nuai a laa ngai seng ka sah man in kang tah lang hi. A phuohtu, asatu,a producer te jal in Pasian min ngainou ka pahtawi hi. Lawm aw, ana sim suah inlen ana kingai tuo mawngvoi??? Bang bang pi na ngaituona ah ang um ei??? Pu TT Thangpi ZO ham jang siam diah ka sa a , alaa gel hoi ka sa a ka ngai chim thei sih hi.Pu Josheph Suanlien, a ‘aw’ ngai sa in ka bil haa ah a thaam den hi. A picture jongh Zogam mun tuomtuom I tawndaan te bangte ban ah Malaysia ki kap hinalai !!! Gen seng siei. Ana en mawng voi. Kei na bah leh bang bang e pi ngaisun va teh chi ing .

ZODEIH GUOLLAI AH

Phuo : T.T. Thangpi
Sah : Joseph Suan Lien
Limlah : Mihon
Producer : MALAYSIA ZO INNKUON (????)

Tanglai Pu ZO hun a ki pan Tutan vei downg lungzeei sieng ih kibuol zie un Mite ha tung kaa in gamdiel khai zouta ZO vontowite a mi za lai ah Ih nammin talowm mansou ding ii ZO vontawi aw.

Ciillai I ZOLAI simbu sungh ahh jong, siem thei chiil hawn ZOHAaM ham sa ci’n giel uh Sangam haw ding thei haa telh haa nan zong leh ZO vawntoite ii towngsuo hi zumi sih vai Ei a ding aa sien dei hibou.

Pu ZO suonte ih nam min uh kem ching vai Ih ZOHAM zong zumpi sih vai Ih ZO tangthu sut kia vai ZO deih guollia ah Pu ZO vontowi te ih hi vuh Sien ciepte sa ZO deih nam min Singdang guol aw , ei theipi ta vun.

ZO vontawi Sienmang leh minam a ding in Pilleh siamna ittlou in ZO mun zuonvai
Na zowng zawng in nahau zong in Ih minamin tuolkhiet theilou in Zumpi sih vai a towpna ah ZO, ZO ihi ki khel theilou.

Pu ZO suonte ih nam min uh kem ching vai Ih ZOHAM zong zumpi sih vai Ih ZO tangthu sut kia vai ZO deih guollia ah Pu ZO vontowi te ih hi vuh Sien ciepte sa ZO deih nam minSingdang guol aw , ei theipi ta vun (4.22 Minutes) (with apology to the copyright holders).

Tam a tung a laa a video a a subtitle dan tah hisih nanleh ahitheitan in ahi bang ka jangh hi.

Tam laa in Zo mi laa phuh/sah siam I pu I pate ban ah Pu Thawngpau, Pu Toulpi, Pu Thangkhanlal, Pu Zamkholian, Pu Thangchinkhup, Pu Khamzakap, Pu Mangzathang, Pi Bawiniang leh a dangdang te ban ah I laa sah siam tuamtuam tampi te ka lung ah ahing ki lou sah hi. Amin te uh I gen/giel kim jou sih a ang ngai siam uh jong ka ngen sawnsawn hi. Amaute jal in I ham I kam te thuh daan ,gildan kilawm dante I thei be a I bieh uhi.

Genbe nalailai leh Pu TT Thangpi laa in tampi a koval a, a samlap in a bawn in a geen sieng kei phiel hi. I Pusa bieh dan te a hing pan in I nam in man suo lou ding daan, Pasian in eite a ding a a dei ahi dan,I Zo ham,I tangthu,ngaina te uh juun tha kia ding a poimaw daan te tan a bawn in a gensieng kei hi. Tuoban ah thupi ka sah dieh in “Pu ZO vontowi te ih hi vuh,Sien ciepte sa ZO deih nam min,Singdang guol aw , ei theipi ta vun” chi’a hang tah a a geen ngam mama ahi. Tulai ham hileh Gum kasa a, Paa kasa a ,thupi ka sah ban ah COOL kasa dieh hi.

A rejoinder jong hithou, komen jong lah hiveve chi dan in ken jong tamlou kupbe ut ka nei hi. Bangma aki jopna, aki bang na um vateh sih nanleh ka lungsim a um tamlou ka gel khiet man teng giel leng ka ut man ahi jo hi. Ki suanglaa loutah in aw…..

Ka ngaituo leh ZOte pi Literachal,Kalchal chivel a hausa mama te ihi uhi. I pu I pa te hunlai toh te in tuhun a khangnou te I Literachal,Kalchal chi te a nausen bang giep ihi ta uhi. Ka chi na in I pu I pa ten ‘Thu khu Laa ahia,Laa jong Thu ahi’ ana chi uhi. A thu a a genkhiet ngamlou uh, a gensiamlou te uh laa a ana saek lel dan uh ahi. Eiten tuabang in I bawl thei ngel na ding uai???? Bai sa kikhaat mama ding hi. Kei ngel jong I laahaam te a mawl mama khat kahi. Nanleh ka ngaisang thrapz. Thei kim vateh sih nanlengh. Saanneem laate bang bang a geenna e chi I thei lou, I matlou tamta hi. I pu I pa te vang Genius mawngmawng uh maw??? I Literachal,Kalchal leh a dangdang toh kisai deu tam lou ka mai khah dandan in ka ngaidan/du thu saam, ka sunmang te hing lui khe mawng vong. Bang ngaidaan I nei ding uai mah. Hoi nang sah pi ua,thulah tah nang sah uleh aban masawn ding daan sui khawm tou jel vai chiin hing chiel ing. Ban ah bangpi hisih,aki geen geen sa hi na chi ua ,ahisih leh a dihlou a kimlou a um khah jenjen leh kiphalam lou hial in hing kum mai un aw??? KOI.

A. LITERACHAL ah :

1. ZOLAI nidang lai a savun lai a ina kep uh, I Ui ten bangjat ahei ang na ne pi uh,amang bang a I koi uh, Pasian in amangden ding phal lou a Pu Siahzathang tung tawn a ahing pieh kia I ZO LAI MAL uh (A, Ba, Ou, Da, Li, Ga, Pa, Ha, Fi, Na, I ……….. Za,Y ,Laa.) te simtha kia in thei sawm chiet lei bang a chi diei?? I Mison Sang Innte uleh I Gam ua Sang Inn te ua kompolsari sabjek dan in ki koi thei leh bang a chi diei?? Sang kaa nonlou te a ding in ZOLAI sinna ding SangInn khat mawng mawng kiphut/hong leh….

2. LAA BU: I Laa Bupi,Laatha Bu te uh ban ah Khanglai te Phatna late(a khanglai laa deute), Mipi kikhop chiang a I sah uh late,Pasian phatna a laa ki phuah te,kisate(audio keset,CD leh adgg. te) ban ah I Laapawl te uh, khawp thei tan ki khawm hen len abu in a tuom tuom in ahilou tawp in bukhat ah kibawl thei leh (compile), chipen, LaaPawl teng a tuom ah, Naupang laa a tuom ah,khanglai laa a tuom ah, ki bawl thei/jou leh… Tuoban ah I Gamngai laa teuh jong a tuam in ki bawl hen len, Zawl laa/Ki Itt Ki ngai late/Guollel late(????) a tuam in ki bawl leh… LEENLAI LABU kichi khat jong ana ki bawl kha ta hin ka thei hi. Tuami banjom ding in Zawllaa a tha deu teng Leenlai laabu a tuanglou laatha ki siamteng bukhat ah ki bawlbe leh.. Leenlai Labupi ban ah Leenlai Laatha Bu jong a um thei veve ahi. Tuoban ah ahi thei tan a I siam dandan a laa I phuh uh jongh sil hoi nou khat ahi. Ahin, laa phuah,siam chivel mijousie bawl thei vang ahi sam sih hi.

3. LAIBU / THU :

(A) I Taangmi te uh: Namlui leh nam Upa ma ihi ding uhi, taangmi jong I haw leulou uhi. Tamte Ipu I pa ten ahing nuasie uh GOU MANPHA ahilam I thei uh pawimaw hi. I taangmi (mythology) te uh abu a I bawl hunta ahi. Ahilou leh Ki manghil siang man ding ahi. Gente na in Khupching leh Ngambawm te tangmi bang, Lengtanghoi tangmi, Mawngphung bawtpa, Lamdil,Galngam leh Hangsai leh a dngg. te bang gelthu a koi hun ahi ta hi. Pu Phillip Thanglianmang in Phudil leh Nantal Tangmi a giel khia a, silhoi mama ahia, chiin tah ka sa hi.

(B) Eiham ma a laibu tuam tuam tampi I gel uhi tulai literachal gal hun ah poimaw ta hi. Pasian thu toh kisai mai hilou in lamchin teng a jong I bawl ua, I gel uh hunta hi. Laiteng a gal dou I pat lou uleh I ham I kam uh shi thei ding hi. The Outlook Magazine ka sim khah na khat ah(a issue nambat vang thei chet non sing…) eima ZO HAM jong ham mangthang ding a kisa hamkam te lah a khat dan in a geen a ka paw naa hi. India maimai a ham mang ding a kisa a sing a sim um ahi lam thei in I ham I jong tuote lah a khat ahia, I SAVE thei na ding in I khut gel, I kam ham I jah ngai mama ta ahi chi manghil sih vai. Lai giel ding in ki han thawn thei chiet lei daahuai lou ding hi. “Koima a siam sa piang ki um lou ahi ban ah Resars bawl te mai lai giel thei ding china um tuonlou ahi” chi ka ngaidaan ahi.

(C) Tuhun ah midang te literachal a I phah thei na ding un midang namdangte lai gel te jong a tam thei pen a I le(translate) uh poimaw hin ka mu hi. A diahdiah in Mangham a ki att,laibu tul thei lou tampi a um a tuate bang eiham in nei thei lei a dei huai hi. Drama chi bang bangham bangham hitaleh let lei I literachal in hau law mama dinghy. Tuoban ah ei ham mama in drama ,play chite bang giel lei val lou ding hi. I gel thei dandan a I gel uh pen I tu I ta khang a ding ua a GOU uh hidinghi.

(D) Ka Sangsia te uh khat in chiemnui thutah in ‘Naga ten Research ha bawl a bawl in Kuki te history a tha sah uhi’ a chi ahi. Tambang pen tulai laigel khang ah sil hithei ahi man in a hunlai pet in ahithei tan in research bawl in I Minam, IHam te tung tangh haa gel in giel thei lei maban a I khetbu hilou in I neh ding ki khawl I hi ding hi. “Unau Thadou ten laa haa phuah seng uh Gangte te’n laa a phauh teng uh Thadou ham a na um jou siang ta , a phuah ding uh um non lou, C Lienzapau khat ana um kha sih leh….” Chi cheimnui na khat ka jaa kha hi. Sil hihei veve khat hin ka koi hi.

(E) Tulai a hamphat huai na khat in Laibu I bawl jou lou tawp in jong News paper te ahiei ahi sih leh Internet chite ah lai I dei bang un I giel thei ta ua, I laigel te uh mi mu ding in I tah langh thei ta uhi. Tamte ahithei tan a ki hasuan ding ahi ban ah a bawl ding daan jong I ki hil uh silhoi ahi. Tuaban ah tam Internet site te ei ham ahi pou leh thu namanlou pou ,milim pou etna sang a I sim uh silhoi ahi. Tuachi leh eiman jong ki phattuom pi mama ding hi.

B. KALCHAL ah:

1.I Tawn daan uah: Tulai in Western kalchal in eima neisa I kalchal kit up tah te nahpi tah in a ne sie a, a Susie hi. I kalchal pen western kalchal lung in a khawn ding kuan ahi ta hi. Tamte pen ahithei tan a I dou ding uh ahi. Ahisih leh kalchal bei,mangthang a ki um khong ding ahi. Ahin tulai leh nidanglai chi khat a um veve a tua pen I buh siam mama ding uh ahi. Ahilou leh ei leh ei ki tuisa buah I suah thei ding uhi. Khristian I hi vang ua Pawi bawl thei non lou, Ton thei nonlou china a um sih hi. Khristian dan a jong tongh thei a pawi bawl thei ahi. I sakhuo un I tawndan uh a suhsiat lou ding ahi. Ahin,kit hoi,ai chi vel I sakhuo u toh ki tuoh nonlou ahi man in I tawp san uh sil sia ahi lai jang sih hi.I Ginna jal ua ahi ding mawng ahi. Tamte I theisiam mama ding uh a pio maw ahi. Ahilou leh Tulai I chichi uh jong I chi man umlou suah ding ahi.

2. I Laa te uh jong I kepbit uh poimaw ahi. ZO ham in a pumpi a gawm in Laa chi tuam tuam,kai daan tuamtuam 16/17 bang a um hi. Ton laa ,shimai laa,Toumun laa, jangta laa,…… laa kaile leh a dngg. te bang ahi uhi. Tamte I pilvang lou a pan I lah ki lou leh bei mang mai ding ahi. A sah dan a kai dan a thei a um lai pet a a mang thei nonlou ding a Record khiat a koi hun ahi ta hi. Cultural Song I chi chiang a Jangta laa leh Laa leh mai mai sah thei ding hi khol lou ding ahi.A diei??? Tuo ban ah tulai a I Tapidaw late te uh jong nidang alai a I Pu I pa te laa kai a kai thei veve thou ahi. Eima ham in,eima laa toh eima laa kai a kai in I Pasian uh phat lei Pasian jong nuam dieh leh kilawm hi. Nuam dieh ding in jongh gintat huai hi. Kei mai hilou, midang tampin jongh tambang ngai dan nei uhi. Ei lah ah ka thei phah tan in Pu Khamzakap in Tapidaw Zaidei Awi Pawl chiin mapan hi. Etton tah ka sa hi. Tuama bangin LEIDI Party te jong pah tat huai uh ka sa a Encourage mama ding in hoi ka sa hi. A School bang hongh thei tuah ule dei huai kasa nalai hi.

3. Upa ten ‘Mihing luang leh Dawl luong mang lou’ a chi bang gual un I pu I pa te pen I mang hil a theiphalou a I um mawh pen silhoi hilou ding hi. Khenkhat in Lungneu huai chi bang ngaidan a nei mai thei uhi. A lung neu man uleh a mawt man uh hiva ka chi lel hi. I pu I pa khang thu. Ei khang thu te I thei mama ngai ahi. Pasal geenlou Numei in jon I thei ding ua hoi ahi. Tawndan khandan, khang thu, I piandan I meendan te I thei ngeingei ngai ahi, singhawm suanghawm a piang ihi lou man un. Tam jieh a I pu I pa ten PUSA a na bieh ih ahi. Ama khangthu theilou khu mimaw leh mibanglou ahi hi.

Tuoban ah, thu dang kia khat ah , ZO te Sien huai lou I ta diei, bang paap khat jong a diei Kawlgam leh Vaigam ah I um ua(Bangladesh ah jong ki um nalai hi) deibang in I gam solkal kibah lou jieh in GAP a um a tuajong a kinthei lam a suh mat ding sil hoi ahi. Hattuam thu in bang, Thu leh laa ah bang I ki nai un iki gawm thei uhi. Laabu kibang ,Laisiangthou kibang bang tawi thei lei ki jop mat thei na thupi tah um ding hi. Tua hileh I khan touna rate uh jong tu a sang in ale li ale nga in khang ding in gintat huai hi. Khat tang in khat dingthei ding a, khat min in khat chi jong hing um thei ding hi. Tuo hileh Zogam hing pallun ding a ki muan huai mama ta dinghy. Tuoban ah Pasian jal in PU ZO suonte jong khovel ninglii ah I um thei ta uhi.

Tamte tengteng ki khaikhawm na ding in International Zo Forum chi bang din khiat hithei leh a dei huai hi. Tua hileh Political movement bang jong thupi tah I nei thei ding ua , I neisa uh a shi bang a um, I phawh ding kal ngah laa I Zogam jong thang pha mama in hing gual jawl ngei ding in lam et huai hi. A nai??? Hina maw??? Tua hileh Singneimi thupi tah jong I nei thei tading a,jong I poimaw non sih ding a,a deihuailou dan leh a hoilou dan te ing thei ta ding ua i nei nonsih ding uhi.

IN GOD WE TRUST ZOGAM chithei talei I Pasian uleh I Tunnu Zogam jong nuam samma ding hi ven maw????????

Nang leh kei jal in ahi thei hi. Ahi nai???? Hina lou amah?????

…………Pu ZO suonte ih nam min uh kem ching vai, Ih ZOHAM zong zumpi sih vai,Ih ZO tangthu sut kia vai, ZO deih guollia ah,Pu ZO vontowi te ih hi vuh, Sien ciepte sa ZO deih nam min Singdang guol aw , ei theipi ta vun……………….. ZO vontawi Sienmang leh minam a ding in

Pill eh siamna ittlou in ZO mun zuonvai, Na zowng zawng in nahau zong in ,Ih minam min tuolkhiet theilou in Zumpi sih vai a towpna ah ZO, ZO ihi ki khel theilou…………………………….

Source: http://zabelleivangkhua.blogspot.com/

Leave a comment